Home

QORAAL

Waa Duni

Wadaadyohow

Ammaan Geel

Ismiidh

Tooyad

Hagoogane

Qasaal-Gamuute


	Maxamed Cabdulle Cali "Gammuute" (1880-1940), "HJ" Gammute Gabyaaga la baxay oo ay Salaan Carrabey isku casri ahaayeen wuxu muddo badan ku noolaa carro Ogaadeen.Waa horraantii qarnigii tegey waxana carrada Ciid iyo Hawd ka aloosnayd colaad inta badan u dhaxaysey isaaq iyo Daaroodka dhulkaas wada dega. Waxa caado ahayd in laysu cudud sheegto nimbana kan u ka itaal iyo awood roon yahay maalkiisa meersado. Gabaydh La odha jirey Dahabo Aw Nuur oo Ogaadeen ahayd una Doonnanayd nin Habar yoonis ah ayaa waxa guursaday nin Ogaadeen ah. Gammuute oo malaha dhiig qaaday ayaa beelihii Ogaadeen ee uu ku dhex noola ee gabaydha dhacay ku boorriyey inay gabadha celiyaan oo aysan xeerka iyo dhaqanka ku tuman. Shiikh iyo shariif, waayeel iyo wax-garad midna waa ku kari waayey inay arrinkaas foosha xun ay falaan oo weliba ay Gabadhooda ka qaadaan Seeddigood. Markii dheg-jalaq loo siin waayey ayuu Gammuute ka googoostay Carro Ogaadeen oo u soo gurya noqday Dhulka Habar Jeclo. Gamuute markuu gurya yimi ayaa waxa u yimi nin Ogaadeen ah oo sheekh ah oo reeraha la yiil. Wadaadku wuxu damcay inuu Gammuute ka waraysto Ogaadeen iyo ooshii uu ka soo boqoolay. Gamuute oo godob ka tirsanaya Ogaadeen waxa uu ku sigtay inuu wadaadkii seefta mariyo. Ilaah mahadi ha ka gaadhee Gammuute waa is qabtay oo waa la noqon weydey inuu nin Wadaad ah oo magan ah uu magliga u rabiyo. Wadaadkii ma diline Intuu sooryeeyey ayuu u mariyey gabaygan uu ugaga warramayo wadaadka xaaladda tolkiis (ogaadeen) ku sugnaayeen markii ugu war danbeysey. Gebagebada gabayga wuxu Gammute wadaadka leeyahay raashinka markaad cunto iga hor dhaqaaq intaanan ku galaafan. Wadaadyohow dawaafkii haddaad war iga doonayso Dibnahayga inaan kuu furaa dawba ma ahayne Waxsaan haatan ugu daalayaa wayska kaa diri'e Rag hadduu Dareertada sariyo duunka ka colloobo Daan-daansi iyo looga roon dira-diraalaynne Waa inuu intuu kor isu dayo kala dareeraaye Dalka waadan joogine tolkaa waa dagaallamaye Malaa adiga dabadaa rag badanbuu dugaag cunaye Daarooto iyo layska kici ceelki Doqon-kaale Haweenkii duddada meerayiyo dugeydi yeedheysey Raggii dalaga beeraha tabcaday dumi Bakaartiiye Dacwadii Rafliyo nooga timi Daahir iyo Xaashi Digniintii is daba joogtey iyo weedhi demi weydey Inay reer Subeer kol isku deyi igama daahnayne Dayax-weerar iyo baan ka biqi diillintii hore'e Jeeruu dagaal xumi dhaco ay qolo ku daaduunto Danbaa tidhiye Reer Aadan-Gawl diidyey nabadiiye Cawlyahan degtaasuu maroo webi u deyn qaadye Derrintii Siddeetaale iyo Doollin ku hayaanye Dabkana waxa u sidey reer Afgaab dil iyo laystaane Dayrtii dhaweyd waxa ka lumay dannabbo waaweyne Kollna dirire dooyana hadday debedda joogtaaye Cabdallena ka daba guur intay Duhur boqooleene Darwiish iyo Marreexaanna waa durugsanaayeene Ugaas Kooshinkii Doy u kacay dib isu soo laabye Dooxii Malayko ayay sidii Digirin jiifeene Meesha iyo DawDaw Bah-Geri soo dabayshada'e Dusha Caga-Maroodi baa lo'dii ugu dareertaaye Doobtaa wax laga buuxiyaa daalisoo dhalaye Niman Daabixiina oo u kacay duulka reer Xamara Digtii Mooyihiyo waa qabeen dararti Baylaade Wax Ammaadin dawriir ku furay duuddi Yabaloode Dugsigii Abool iyo Burqay damacsanaayeeene Reer Cali waxaa laga dayaa daaqi Xananleeye Dusha Mohollin meeshiyo Dannod degelladii Dhiito Dooxi Maraadhii-Gobliyo Daraydi Laasdhuurre Himir dacalladeeduu fadhiyey dalable Haaruune Daratoole iyo Faafan buu degey Ibraahiine Habar-Calina Doollay fadhidey Doh yo Ceelgaabe Sidaas buu dadkiinnii ahaa mooyi dabaday'e Bishii Dago dabaadigi hadhaan soo dabayshadaye Annaga Dayrta tay nagu faleen Doyna laga sheegye Daarood Ismaaciilba maqal danafas-koodiiye Iyagaan dakano weynna qabin deynna lagu toosin Caynaanshihii naga durkay ee dooxatada raacay Nimankii dunjiga reer Isaaq dayro ka ahaaday Reer Dalal diraacdaba ka qaad Dahabo Aw Nuure Damaashaadka reerii ka dhacay daramalkii yeedhay Durbaankii ka baxay baadan maqal duudda Aw Belele Degmo haddii la dhaco Sheekhyada meel dawayn jiraye Eeggana danbow kama baqaan duub-caddii Bogoxe Dadkana lama hafree Awgayoow waxaw daliiilkiiya Iyadaan ninkii doonay iyo duubki dhalay joogin Dulmi bay ku mehersheen intoo daaha loo rogaye Anna waa dumaashiday middaa loo dabbaaldegaye Waxba yaan is diidsiinne waa daabac igu yaalle Mid i dila mid igu diirsada iyo midan i doonaynin Raggaan maanta Daharre ugu tegey dawlad ma ahayne Dermo iyo Barkimo lays dul dhigay daacad haw filine Doobtaha karuurka ah dhanoo haygu soo deyine Dugsigaaga jiifsoo markaad diilalyada reebto Ee waagu daalaco haddii an debedda kaa fiirsho Doofaarradii Reer Xirsiyo duulki BaXawaadle Wallee inad dakanadood u dhiman waysu dilantaane

Ma haysaa gabayo qoraal ah ama kuwo duuban oo aan halkan ku jirin amase naga qabyo ah? Hoygasuugaantu wuxuu hayaa qiyaasta 240 Cajaladood oo gabayo ah. Waxaanu diyaar u nahay inaan
<>1 Cajalad kuugu beddelo 5 Cajaladood oo aad doorato.
<>1 Gabay Qoraalna 5 gabay.